Do nauczycieli zatrudnionych w placówkach nieferyjnych , w tym w niepełnym wymiarze czasu pracy mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, w tym w szczególności dotyczące zmienionego od 1 stycznia 2004 r. sposobu rozliczania urlopu wypoczynkowego.
W związku z licznymi pytaniami dyrektorów placówek nieferyjnych w zakresie urlopu wypoczynkowego nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy Kuratorium Oświaty w Krakowie informuje iż na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu znajduje się : „Opinia MENiS w sprawie wymiaru urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli zatrudnionych w placówkach nieferyjnych w niepełnym wymiarze czasu pracy” z kwietnia 2004 r.
„ Opinia MENiS w sprawie wymiaru urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli zatrudnionych w placówkach nieferyjnych w niepełnym wymiarze czasu pracy
Stosownie do pragmatyki zawodowej określonej w stosunku do nauczycieli podstawowe kwestie związane z urlopem nauczycieli reguluje, co do zasady, ustawa szczególna, czyli ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 z późn. zm.). Odpowiednio do zróżnicowanych form realizacji zadań oświatowych przewidujących różne formy kształcenia, wychowania oraz opieki również regulacje w stosunku do wymiaru urlopu wypoczynkowego rozstrzygnięcia nie są jednolite. I tak ustawodawca określił je odrębnie dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach, w których organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe (tzw. szkoły i placówki feryjne) oraz dla nauczycieli zatrudnionych, w placówkach, w których nie są przewidziane ferie szkolne (tzw. placówki nieferyjne).
W stosunku do tych pierwszych kwestie wymiaru urlopu uregulowane są w art. 64 ust. 1 ustawy Karty Nauczyciela. Ustawodawca w tej materii precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniował wymiar urlopu wypoczynkowego dla tych nauczycieli określając go w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i wyłącznie w okresie ich trwania. Stosownie do art. 64 ust. 2 Karty Nauczyciela w trakcie urlopu nauczyciel może być dodatkowo zobowiązany przez dyrektora szkoły do przeprowadzenia egzaminów, prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, a także do opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym, jednak nie dłużej niż przez 7 dni. Zgodnie z zasadą zawartą w ust. 4 art. 64 Karty Nauczyciela nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego, co najmniej czterotygodniowego urlopu wypoczynkowego.
Z kolei, w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w placówkach, w których nie są przewidziane ferie szkolne ma zastosowanie art. 64 ust. 3 i 5a Karty Nauczyciela. Zgodnie z powyższymi przepisami, nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. W przypadku nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z przepisami odrębnymi. Oznacza, to iż ustawodawca w tej materii, konsekwentnie i stosownie do rozwiązań organizacji pracy tych placówek; nie uregulowanych odrębnie i nie podporządkowanych organizacji roku szkolnego, odwołuje się wprost do przepisów powszechnych prawa pracy. Ustawodawca potwierdza powyższą zasadę dodatkowo poprzez treść art. 91 c ust. 1 Karty Nauczyciela, który stanowi, iż w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Zasadę powyższą potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 października 1997 r. sygnatura - III ZP 36/97 (OSNP 1998/6/176) stwierdzając, iż "tego rodzaju odesłanie prawne wskazuje wyraźnie na wzajemną relację pomiędzy obiema ustawami, z których jedna - Kodeks pracy ma znamiona ogólnej regulacji prawnej, określającej powszechnie obowiązujące zasady dotyczące stosunków pracy (lex generalis), a druga - Karta Nauczyciela ma znamiona regulacji prawnej szczególnej, odrębnej w stosunku do powszechnie obowiązujących zasad i dotyczącej stosunków pracy nauczycieli (lex specialis). Przy czym istota i sens sformułowania tego typu odesłania normatywnego w ustawie szczegółowej opiera się zawsze na założeniu, że regulacja prawna zawarta w tej ustawie nie ma znamion regulacji wyczerpującej (zupełnej), bowiem w przeciwnym razie odesłanie takie byłoby już co do zasady zbędne".
W tym sensie lex specialis rozstrzygnięć ustawy Karta Nauczyciela w zakresie urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli placówek nieferyjnych odnosi się przede wszystkim do określenia odrębnej regulacji w zakresie wymiaru przysługującego nauczycielowi tu zatrudnionemu, tj. 35 dni.
Odpowiednio w zakresie urlopu wypoczynkowego, wg ugruntowanej i powszechnej praktyki dotychczas stosowanej w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w palcówkach nieferyjnych miały (i nadal mają) zastosowanie następujące przepisy Kodeksu pracy:
1) art. 1551 zgodnie, z którym stosuje się zasadę proporcjonalności wymiaru urlopu wypoczynkowego, jeżeli stosunek pracy zostaje nawiązany lub też ustaje w trakcie roku kalendarzowego;
2) art. 162, ponieważ do nauczycieli w placówkach nieferyjnych nie stosuje się zasady wyrażonej w art. 64 ust. 4 Karty Nauczyciela, przynajmniej jedna cześć urlopu nauczyciela powinna obejmować co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych;
3) art.163 § 1, a w konsekwencji z art. 1672, zgodnie z tymi przepisami pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Tej części urlopu nie obejmuje się planem urlopu.
Z dniem 1 stycznia 2004 r. na mocy ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081) zostały wprowadzone zmiany do Kodeksu pracy, mające na celu m.in. dostosowanie polskiego prawa do prawa Unii Europejskiej. Zmianami zostały objęte także przepisy dotyczące urlopów w zakresie:
1) wymiaru urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie z art. 154 § 2 wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika;
2) udzielania urlopu wypoczynkowego wyłącznie w te dni, które są dla pracownika dniami pracy - art. 1541;
3) wprowadzenia rozliczania urlopów wypoczynkowych w godzinach - art. 1541.
W opinii Departamentu, w świetle powyżej wskazanej argumentacji nie istnieją wiarygodne przesłanki pozwalające w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w placówkach nieferyjnych odstąpić od stosowania nowelizowanych przepisów Kodeksu pracy, w tym również odnośnie regulacji w zakresie uprawnień do urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Ustawodawca już wcześniej bowiem świadomie i jednoznacznie rozstrzygnął bezpośredni związek formy realizacji stosunku pracy w tych placówkach z regulacjami powszechnymi. Nie można w tym względzie nie uwzględniać zmieniającej się doktryny prawa pracy i ograniczać unifikacji przepisów prawa pracy niewyłączonych wprost i co do samej istoty ustawą szczególną.
Odwołując się do konieczności stosowania przepisów Kodeksu pracy w tym zakresie kluczowym jest powołanie się na przepisy Karty Nauczyciela regulujące czas pracy nauczyciela. W świetle art. 42 ustawy Karta Nauczyciela czas pracy nauczyciela, zatrudnionego w pełnym wymiarze, nie może przekroczyć 40 godzin na tydzień. Obowiązuje go także, co do zasady, pięciodniowy tydzień pracy. Stosownie do obowiązującego przepisu art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela w ramach 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy i pobieranego za ten czas wynagrodzenia, nauczyciel obowiązany jest realizować enumeratywnie wymienione zadania, tj.:
1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w wymiarze wynikającym z art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela lub ustalonym na podstawie art. 42 ust. 4a albo ust. 7 Karty Nauczyciela (pensum zajęć),
2) inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć edukacyjnych, opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów,
3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.
Wprawdzie, poza tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami, o którym jest mowa w art. 42 ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela, ustawodawca nie przewidział szczegółowego rozliczenia pozostałych realizowanych zadań przez nauczyciela, bezspornie jednak kwestia łącznego wymiaru czasu pracy nauczyciela nie może w tym względzie rodzić wątpliwości. A zatem do wymiaru urlopu należy zaliczyć wszystkie zajęcia i czynności wynikające z 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy.
Mając powyższe na uwadze, przy ustalaniu urlopu wypoczynkowego należy przyjąć, iż dobowa norma czasu pracy pracownika wynosi 8 godzin. Stąd, urlop wypoczynkowy jest udzielany w wymiarze tylu godzin, ile w danym dniu pracownik powinien przepracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 1541 § 1 Kodeksu pracy). Oznacza to, iż nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w szkołach i placówkach "nieferyjnych" jest uprawniony do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 280 godzin (35 dni x 8 godzin). Odpowiednio do obowiązujących rozstrzygnięć Kodeksu pracy i ustawy Karta Nauczyciela wymiar urlopu dla nauczyciela zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustalamy proporcjonalnie.
Oznacza to, że ewentualne przeliczenia powinny być dokonywane wg zasady proporcjonalności realizowanej w stosunku do ogólnego wymiaru czasu pracy nauczyciela, np.
1) nauczycielowi zatrudnionemu w wymiarze ½ etatu przysługuje 18 dni urlopu wypoczynkowego,
(1 etat - 35 dni, 0,5 etatu → 35 dni x 0,5 = 17,5 dnia (zaokrąglamy do 18 dni, zgodnie z zasadą określoną w art. 154 § 2 k.p. niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia),
2) nauczycielowi zatrudnionemu w wymiarze 0,3 etatu przysługuje 11 dni urlopu wypoczynkowego,
(1 etat - 35 dni, 0,3 etatu → 35 dni x 0,3 = 10,5 dnia, zaokrąglamy do 11 dni).
Przyjmując wcześniejsze założenie, iż dobowa norma czasu pracy nauczyciela wynosi 8 godzin dziennie, to wymiar urlopu przysługującego w danym roku kalendarzowym należy pomnożyć przez 8 godzin:
1) 18 dni x 8 godzin = 144 godziny urlopu wypoczynkowego w ciągu roku kalendarzowego będą przysługiwały nauczycielowi zatrudnionemu w wymiarze 0,5 etatu.
2) 11 dni x 8 godzin = 88 godzin urlopu wypoczynkowego w ciągu roku kalendarzowego będą przysługiwały nauczycielowi zatrudnionemu w wymiarze 0,3 etatu.”
Przygotowała : Maria Polanowska-Bogusz
