Niepowodzenia szkolne i ich przyczyny

Niepowodzenia szkolne i ich przyczyny

Pojęcie niepowodzenia szkolne nie zostało jednoznacznie określone w naszej współczesnej literaturze pedagogicznej. Jest ono często używane zamiennie z pojęciem trudności szkolne.
Trudności w uczeniu się wywołane są zazwyczaj przez zespół czynników wzajemnie się nakładających i uzupełniających oraz przybierających w różnych okresach życia dziecka inne znaczenie. Dlatego każde dziecko należy traktować indywidualnie.
Terminu trudności w uczeniu się używa się na określenie, że pojawiają się one u tych dzieci, u których występują trudności w zakresie percepcji procesów poznawczych, rozwoju mowy lub sprawności motorycznej (A. Brzezińska, . Dzieci z trudnościami w uczeniu się.[W:] (red.) Obuchowska I. Dzieci niepełnosprawne w rodzinie. WSiP. Warszawa 1991, s. 153). Najogólniej przyjmuje się, że są to przeszkody piętrzące się przed człowiekiem w dążeniu do osiągnięcia jakiegoś celu.
H. Spionek (Zaburzenia rozwoju ucznia a niepowodzenia szkolne. PWN. Warszawa 1965, s. 82) definiuje termin „trudności w nauce” jako „stwierdzenie pewnego obiektywnego stanu, ale nie zawierające żadnej informacji o jego przyczynach”. Według autorki tym terminem można posługiwać się w dwojakim znaczeniu:
- w celu określenia sytuacji, kiedy uczeń pomimo starań nie potrafi w odpowiednim czasie przyswoić sobie wiedzę przewidzianą w programie. W tym znaczeniu trudności w nauce stanowią przyczynę a zarazem pierwszy etap niepowodzeń szkolnych,
- w celu określenia sytuacji, kiedy uczeń wprawdzie wykazuje postępy w nauce i otrzymuje zadowalające oceny, ale czyni to kosztem niewspółmiernie dużego własnego wkładu pracy bez dodatkowych korepetycji.
Trudności w tym znaczeniu nie muszą prowadzić do niepowodzeń szkolnych, ale stanowią dla dziecka źródło stresu.
Niepowodzenia szkolne to „te sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem ucznia oraz jego uzyskiwanymi wynikami nauczania (Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej. PZWS. Warszawa 1981, s. 179). Niepowodzenia szkolne mogą mieć charakter ukryty ( gdy nauczyciel nie dostrzega braków w wiadomościach i umiejętnościach) oraz jawny (gdy nauczyciel określa braki w wiedzy ucznia i w rezultacie ocenia jego wyniki pracy jako niedostateczne). Oprócz niepowodzeń ukrytych i jawnych spotyka się w literaturze niepowodzenia krótkotrwałe i względnie trwałe (np. drugoroczność, odsiew czyli przerwanie nauki przed ukończeniem szkoły). „Szkoła podstawowa jest obowiązkowa, co do pewnego stopnia ogranicza rozmiary odsiewu” (W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. PZWS. Warszawa 1979, s. 393).
Mówiąc o niepowodzeniach pomocna może okazać się dobra znajomość procesu ich powstawania. Według Konopnickiego (Powodzenia i niepowodzenia szkolne. PZWS. Warszawa 1966) występują cztery fazy powstawania niepowodzeń:
1. Faza ukrytego niepowodzenia – zaczyna się od niezadowolenia ucznia z pracy w szkole. Często nie rozumie problemu na lekcji, nie ...