Podręczniki i poradniki
Konteksty. Dyskursy. Perspektywy
Jak wyglądają i co zawierają, jaki jest program i przyszłość współczesnych podręczników i poradników? Na te pytania starają się odpowiedzieć redaktorzy polecanej publikacji.
Kształt współczesnych podręczników i poradników stanowi zarówno źródło wiedzy o kondycji dydaktyki, jak i źródło wiedzy o społeczeństwie. Kolejne generacje podręczników i poradników stanowią ilustrację i egzemplifikację obowiązujących standardów wiedzy i sposobów jej transmisji oraz pokazują stosowane strategie dyscyplinowania ciał, zachowań i umysłów adresatów. Oglądu podręczników i poradników dokonać można z wielu punktów widzenia. Obok kryteriów merytorycznych, dydaktycznych i edytorskich wskazać można kryteria mniej oczywiste, preferencje światopoglądowe autora, przekonania i normy.
Odpowiedź na pytanie o rolę podręczników i poradników w naszym życiu wymaga krytycznego spojrzenia na ich ofertę rynkową. Na początek zapraszamy do oceny oferty współczesnych podręczników. Swoboda wyboru programów i podręczników szkolnych to nowa jakość w zreformowanej szkole. Lista dopuszczonych Przez MEN podręczników dla wszystkich etapów kształcenia liczy kilkaset zestawów. Jej wielkość wskazuje na to, że w polskim systemie edukacji podręcznik ciągle stanowi podstawowy środek dydaktyczny, którego zawartość i układ decyduje o przebiegu procesu nauczania…
Po drugie szkoła, która wspiera rozwój uczniów jako samodzielnie myślących i społecznie zaangażowanych obywateli państwa demokratycznego, ma za zadanie wyposażyć ich w kompetencje krytycznego czytania nie tylko tekstów podręczników, ale wszelkich tekstów kultury. Takie kompetencje, jak analiza wiarygodności źródeł, odróżnianie faktów od interpretacji, poszukiwanie ukrytych założeń, stereotypów i manipulacji, odkrywanie alternatywnych interpretacji i wyjaśnień, potrzebne są do świadomego korzystania z poradników…
Kolejną kwestią wartą odnotowania jest fakt, że tradycyjne podręczniki i poradniki stają do rywalizacji ze swoimi nowoczesnymi odpowiednikami: audiobookami, e-bookami, e-podręcznikami, e-poradnikami. Nowoczesne technologie rewolucjonizują tradycyjną dydaktykę, testując nieznane wcześniej modele organizacji procesu kształcenia (e-learning).
Te trzy obszary problemowe zdecydowały o strukturze książki, która ma trzy części: Ukryty program podręczników, Ukryty program poradników oraz Przyszłość podręczników.
Co z przyszłością podręczników? (charakterystyka wybranego rozdziału)
Przyszłość podręcznikow, ostatnią część niniejszej książki, rozpoczyna tekst Wioletty Kwiatkowskiej Perspektywy wykorzystania podręcznika elektronicznegow edukacji. Autorka krytycznie analizuje zagrożenia, szanse i wyzwania, jakie wiążą się z włączeniem do praktyki edukacyjnej książek, podręczników oraz czasopism w formie elektronicznej (audiobooki, e-booki, e-podręczniki, podręczniki przez Internet). Słusznie przekonuje, że nowoczesne technologie wprowadzają nowy wymiar uczenia się i interakcji między uczestnikami procesu edukacji, wymuszając rewizję treści, metod i środków nauczania. Stawia pytania, na które musimy odpowiedzieć, zanim zrewolucjonizujemy proces nauczania. Pytania te pokazują potrzebę badań interdyscyplinarnych z zakresu dydaktyki, teorii wychowania, psychologii i socjologii. A oto niektóre z nich: Jakie są zalety i mankamenty podręcznika elektronicznego? Czy elektroniczne podręczniki są pełnoprawną alternatywą dla ich papierowych odpowiedników? Jakie są kryteria oceny podręczników elektronicznych? Czy nauka opierająca się na podręcznikach elektronicznych jest skuteczna? Czy młode pokolenie ma cyfrową inteligencję predysponującą je do korzystania z elektronicznych i multimedialnych materiałów edukacyjnych? Czy dostęp do elektronicznych podręczników i pomocy naukowych będzie potęgować czy niwelować zjawisko wykluczenia społecznego?
Książka nie obejmuje wszystkich problemów opisujących obecny stan podręczników i poradników. Poza jej zasięgiem pozostaje wiele kwestii, które jednak łatwiej będzie dojrzeć z perspektywy prowadzonych tu analiz. Redaktorzy chcą zatem sprowokować dyskusję, która – mamy nadzieję – przyniesie nie tylko nową wiedzę na temat roli podręczników i poradników w szeroko rozumianej transmisji kultury, ale także podniesie poziom krytycznej czujności autorów/autorek, wydawców/wydawczyń oraz odbiorców/odbiorczyń.
Mariola Chomczyńska-Rubacha
ISBN: 978-83-7587-646-8
Wydanie I, Kraków 2011, Format B5, Objętość 212 stron, Oprawa miękka, folia matowa