Pojezierze Mazurskie

Geneza i charakterystyka krajobrazu Pojezierza Mazurskiego.

Małgorzata Kornas

Gr. I - Przyroda

W okresie ostatniego miliona lat obszar dzisiejszej Polski wielokrotnie ulegał zlodowaceniu. Okresy glacjalne przeplatały się z okresami cieplejszymi- interglacjalnymi. Według L. Lindnera miało miejsce osiem zlodowaceń przedzielonych okresami interglacjalnymi.

1. Pochodzenie rzeźby krainy.

Najlepiej zachowały się osady i formy polodowcowe związane z ostatnim zlodowaceniem- zlodowaceniem dolnej Wisły, które objęło Nizinę Wielkopolską- Kujawską oraz Pojezierza- Mazurskie i Pomorskie. Na formy związane z działalnością lądolodu składają się: moreny czołowe i denne, równiny sandrowe, ozy, kemy, drumliny i jeziora polodowcowe. Lądolód za pomocą piaszczystego i pylastego materiału wchodzącego w skład gliny morenowej nasiąkniętej wodą szlifował podłoże, w wyniku czego powstały rysy, bruzdy i zadziory lodowcowe. Zjawisko takie nazywamy detersją. Przy współudziale mrozu lądolód dokonywał detrakcji czyli odrywania, wydzierania i wyorywania okruchów skalnych. Dostająca się do szczelin w podłożu woda zamarzając wysadzała w górę bloki skalne i głazy wzbogacając morenę denną. Czoło lądolodu zdzierało zwietrzałą powierzchnię podłoża skalnego powodując odkłuwanie, przesuwanie, nasuwanie i fałdowanie osadów rzecznych i jeziornych. Zjawisko takie nosi nazwę egzaracji. Oprócz działalności niszczącej lądolód dokonywał także działalności akumulacyjnej. Jego dziełem są wały moreny czołowej, równiny moreny dennej, ozy, kemy, drumliny i pola sandrowe. Jeziora, których w omawianej krainie jest bardzo wiele, także są dziełem lądolodu.

2. Położenie geograficzne.
Kraina rozciąga się między dolnym biegiem Wisły a doliną Niemna. Na północnym zachodzie styka się z Zalewem Wiślanym, na południu przechodzi w Nizinę Mazowiecką. Można ja podzielić następująco od zachodu: Pojezierze Iławskie, Olsztyńskie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, w części północnej Pobrzeże Warmińskie, Wzgórza Elbląskie i Nizina Sępopolska.

3. Urzeźbienie terenu.
Obszar pojezierny jest bardzo zróżnicowany. Większość jego stanowią wysoczyzny pojezierne, wśród których wyróżnia się trzy kompleksy wzniesień:
a) Wzniesienie Dylewskie z Dylewską Górą- 312 m.n.p.m;
b) Dębowe Góry- 235m.n.p.m;
c) Obszar centralny z Grzbietem Mrągowskim- do 140m.n.p.m;
d) Mazury Garbate: Wzgórza Szeskie- 304 – 309m.n.p.m, Wzgórza Piłackie- 207- 219m.n.p.m, Lipowa Góra w Puszczy Boreckiej- 223 – 240m.n.p.m i w części południowej Zelek oraz Płowiecka Góra – 205m.n.p.m.
Strefa pojezierna posiada również obniżenia. Jednym z nich jest fragment Pojezierza Iławskiego o wysokości rzędu 80- 120m.n.p.m z kulminacjami do 140-145m.n.p.m. Mniejsze wysokości ma też rejon górnej Łyny- 80-160m.n.p.m. W obniżeniu Wielkich Jezior poziom lustra wody jest w granicach 116 do 150m.n.p.m a otoczenia 130 ...