Polityka władz partyjno-państwowych wobec wsi w okresie stalinizacji

1 Polityka władz partyjno - państwowych wobec wsi w okresie stalinizacji

Rozwój spółdzielni produkcyjnych odbywał się w Polsce etapami. Zwykle jako ich granice przyjmuje się: II połowę 1948 r. – I połowę 1950 r., II połowę 1950 r. – początek 1954 r., początek 1954 r. – październik 1956 r..
Okres pierwszy miał charakter przygotowawczy; powstały wówczas pierwsze zespoły spółdzielcze, stworzono również ramy instytucjonalno – organizacyjne tego ruchu.
Od II połowy 1950r. tempo tworzenia spółdzielni zostało znacznie przyspieszone. Kolejne „wypaczenia” ujawnione w tym okresie i przyjęte w związku z nimi uchwały dotyczące „łamania zasad praworządności” w powiatach gryfickim i drawskim (w maju i wrześniu 1951 r.) oraz w lubelskim w 1953 r. powodowały czasowe spowolnienie tego tempa oraz narastanie wątpliwości zarówno na szczeblach lokalnych, jak i centralnym władz co do metod kolektywizacji. Decyzje IX Plenum KC PZPR, potwierdzone przez II Zjazd PZPR starały się nadać nowy impuls temu ruchowi, tym razem w ramach strategii tzw. równoczesnego rozwoju spółdzielczości i rolnictwa indywidualnego.
Fiasko tej koncepcji nastąpiło po VIII Plenum KC PZPR w październiku 1956 r. i znalazło spektakularny wyraz w masowym rozwiązywaniu kolektywów spółdzielczych.
Na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR 11 X i 1948 r. dokonano podziału kompetencji instytucji, które miały zajmować się rozwijaniem spółdzielczości produkcyjnej. Zgodnie z nim Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych miało przydzielać grunty i urządzać tereny spółdzielcze (pomiary, komasacja, regulacja, narzędzia, nawozy, ziarno siewne, inwentarz żywy), udzielać pomocy finansowej, szkolić personel, instruktorów rolnych, traktorzystów i mechaników. Po za tym zobowiązano je m. in. do zorganizowania obsługi maszynowej kolektywów i opracowania ich planów produkcyjno – inwestycyjnych.
Do zadań Centrali Rolniczej Spółdzielni SCh (CRS SCh) należało: opracowanie statutów, organizacje i wydawanie zaświadczeń o ich celowości, organizacje skupu i zaopatrzenia, szkolenie kierowników, buchalterów i innych pracowników oraz kontrola pracy zespołów, organizacja w nich życia społeczno – kulturalnego (biblioteki, świetlice itp.). ZSCh miał przejąć całą akcję przygotowawczą i uświadamiającą w terenie, w tym również badanie warunków społeczno – gospodarczych wytypowanych osiedli i zgłaszających się grup. Ustalono również tok postępowania przy ich zakładaniu[1].
Biuro Polityczne decydowało również, iż należy opublikować jednocześnie trzy statuty dla trzech typów organizacyjnych spółdzielni produkcyjnych, „przystąpić do organizowania wszystkich tych trzech typów we wszystkich województwach jednocześnie”. „W stosunku do wytypowanych ośrodków – czytamy w protokole – należy okazać pomoc organizacyjną i materialną w celu przekształcenia ich w spółdzielnie produkcyjne, bez nadawania jednakże tej działalności szczególnego rozgłosu[2].
Wspomniane statuty zostały przedstawione na posiedzeniu Biura Politycznego w dniu 4 III 1949 r.
Statut Zrzeszenia Uprawy Ziemi (ZUZ) przewidywał, iż ...