Rozwój kultury jastorfskiej

Rozwój kultury jastorfskiej

Poczynając od VI w. p.n.e. aż po schyłek okresu lateńskiego (przedrzymskiego) na terenie północnych Niemiec rozwijała się kultura jastorfska (Jastorf, Krs Ulzen w Dolnej Saksonii). Kultura ta obejmowała głównie obszary zawarte pomiędzy dolną Wezerą a dolną Odrą. Przekroczyła ona ku wschodowi dolną Odrę i objęła także Pomorze Zachodnie. W ciągu wczesnego i środkowego okresu lateńskiego kultura jastorfska rozprzestrzeniała się w kierunku południowym i stopniowo zajęła dorzecze środkowej Łaby, docierając do Dolnych Łużyc, północnej Saksonii i do Turyngii.
We wczesnej epoce żelaza nastąpiło pogorszenie się warunków klimatycznych, co było szczególnie odczuwalne w północnej części Europy. Przemiany te spowodowały poważniejsze wyludnienie terenu Skandynawii i napór grup ludności na południe, w poszukiwaniu lepszych warunków egzystencji. Silniejsze zawilgocenie powodowało tendencję do porzucania terenów o glebach ciężkich, a przejmowanie w użytkowanie obszarów o glebach lekkich, piaszczystych. Z tym procesem także związane były przemieszczenia ludnościowe.

W rozwoju kultury jastorfskiej wyróżnia się generalnie dwa etapy:

• starszy (datowany na lata 600 – 250 p.n.e.)
• młodszy (zawarty pomiędzy rokiem 250 p.n.e. a początkiem n.e.)

Etap starszy, określany jako Jastorf, dzieli się na 3 fazy: a, b, c.
W fazie a i częściowo w fazie b widoczne są silne wpływy ze strony kultury halsztackiej, zwłaszcza w dziedzinie wyrobów metalowych. W ciągu okresu lateńskiego kultura jastorfska zetknęła się z oddziaływaniem kultury lateńskiej i przejęła wiele cech lateńskich, co jest widoczne zwłaszcza w fazie Jastorf c. Po tej fazie w obrębie młodszego etapu, wyodrębnia się fazy Ripdorf i Seedorf.

W obrębie kultury jastorfskiej wydziela się poszczególne grupy lokalne:

• grupę dolnołabską,
• środkowo – łabsko – hawelańską,
• warnowsko – dolno – odrzańską, która objęła także Pomorze Zachodnie,
• grupę południową (nad Elserą i Muldą), która najsilniej narażona była na oddziaływanie kultury lateńskiej (celtyckiej).

Ludność kultury jastorfskiej zamieszkiwała osady otwarte, położone na terenach nadrzecznych. W obrębie osiedli natrafia się na ślady po budynkach, paleniska, resztki pieców i jamy odpadkowe. Do niedawna osiedla te były bardzo słabo rozpoznane. W ostatnich latach na dużą skalę przebadano pozostałości osady w Zedau, Krs Osterburg. Silnie rozwinięta była miejscowa obróbka żelaza, które to pozyskiwano z rud darniowych. Ludność użytkowała duże cmentarzyska płaskie. Powszechnie stosowany był ciałopalny obrządek pogrzebowy. Groby ciałopalne, przeważnie popielnicowe, albo ustawiane były w małych skrzynkach kamiennych zbudowanych z płyt, albo obstawiane kamieniami. W grobach popielnice z reguły nakryte były misami odwróconymi dnem do góry. Groby wyposażano głównie w ozdoby i w części stroju, w większości wykonane z żelaza.
W inwentarzu kultury jastorfskiej spotykamy ...