Zaloguj się aby ocenić lub skomentować publikację.
Narodziny władzy despotycznej w ZSRR
W pierwszych latach istnienia władzy radzieckiej, mimo rozwiązania wielu podstawowych kwestii związanych z funkcjonowaniem młodego państwa, nie zdołano doprowadzić do rozwiązania wszystkich ważnych problemów społeczno – gospodarczych. Przyjęcie w 1921 r. zasad Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP) czyli po rosyjsku Nowaja ekonomiczeskaja politika, oddalało na pewien czas szansę szybkich przeobrażeń rewolucyjnych zarówno na wsi jak i w mieście. Lenin sformułował tezę o konieczności istnienia w Rosji okresu przejściowego, określanego też mianem kapitalizmu państwowego. Głównymi elementami tej koncepcji miały być: kontrola robotnicza w przedsiębiorstwach, stopniowa nacjonalizacja banków, możliwość udziału kapitału zagranicznego w odbudowie przemysłu oraz istnienie gospodarstw indywidualnych na wsi rosyjskiej.
Dekret o kontroli robotniczej wydany został w listopadzie 1917 r. Miesiąc później powstał Centralny Komitet Wykonawczy Rad (CKW), który z kolei wydał dekret o nacjonalizacji banków. W miastach gubernialnych oraz centrach przemysłowych powołano Rady Kontroli Robotniczej. Utworzono ponadto Ogólnorosyjską Radę Kontroli Robotniczej, która w praktyce nie funkcjonowała. Organy te zajmowały się głównie sprawami najmu i zwalnianiem robotników oraz kontrolowały stan finansowy przedsiębiorstw. Wbrew pierwotnym przewidywaniom, sprawa kontroli robotniczej stawała się coraz trudniejsza do realizacji. Wynikało to przede wszystkim stąd, iż właściciele fabryk próbowali różnymi sposobami przeciwdziałać ingerencji robotników. Przemysłowcy dali temu wyraz w trakcie wielu narad odrzucając ideę kontroli robotniczej, a prasa burżuazyjna zamieszczała artykuły dyskredytujące ekonomiczne posunięcia nowych władz.
Naruszenie dekretu o kontroli robotniczej pociągało za sobą rekwizycję przedsiębiorstw i konfiskatę. W rezultacie była to więc żywiołowa nacjonalizacja. Charakter przejmowania fabryk nie sprzyjał produkcji, wręcz przeciwnie, pogłębiał dezorganizację przedsiębiorstw. Nie było dyscypliny pracy. W zaistniałej sytuacji Lenin zwracał uwagę na konieczność prawidłowej organizacji przejętych przez państwo fabryk, na opanowanie chaosu i wprowadzenie dyscypliny pracy oraz jednoosobowego kierownictwa. Wielokrotnie podkreślał, że nie da rady budować nowego ustroju bez wykorzystywania wiedzy starej kadry socjalistów. Nie dla wszystkich było to takie oczywiste. Leninowska koncepcja kapitalizmu państwowego była krytykowana w środowisku bolszewickim.
Polityka „komunizmu wojennego” zakładała pełną mobilizację środków ludności dla wojny, obowiązkowe nie opłacane dostawy żywności w postaci konfiskaty tzw. nadwyżek, monopolizację produkcji (przedsiębiorstwa zostały upaństwowione oraz podporządkowane państwowym głównym zarządom - tzw. gławkizm), utratę znaczenia pieniądza poprzez hiperinflację oraz zastąpienie rynku poprzez scentralizowaną dystrybucję towarów, powszechny obowiązek pracy (utworzono skoszarowane tzw. armie pracy). Komunizm wojenny był pierwszą próbą ustanowienia tzw. gospodarki planowej, która wbrew oczekiwaniom bolszewików spowodowała chaos gospodarczy oraz drastyczny spadek produkcji przemysłowej i rolnej. Była w dużym stopniu odpowiedzialna za śmierć z głodu (a także np. z braku paliw) milionów ludzi, choć do katastrofalnych skutków przyczyniły się ...
