Postawy rodzicielskie

POSTAWY RODZICIELSKIE

Postawy rodzicielskie są uważane przez wielu badaczy za czynnik, od którego w dużej mierze zależy rozwój dziecka i jego przyszłość. Z pewnością są tym czynnikiem życia rodzinnego, który daje o sobie znać najwcześniej - nie tylko wtedy, gdy dziecko pojawi się na świecie, ale już w łonie matki.
W literaturze pedagogicznej i psychologicznej spotkałam się z kilkoma desygnatami terminu „postawa rodzicielska”. Heliodor Muszyński określa ową postawę, jako stosunek do dziecka, swoistą tendencję do odczuwania go, myślenia o nim, jak również zachowania się werbalnego i niewerbalnego wobec niego. Natomiast Maria B. Pecyna rozumie postawę rodzicielską jako „miłość rodzicielską”, czy też „emocjonalny stosunek rodziców do dziecka”, który wywołuje u niego reakcję w postaci specyficznego zachowania się - prawidłowego, bądź zaburzonego. Należy dodać za Rembowskim, że postawa rodzicielska to ustosunkowanie się rodziców (osobno matki, osobno ojca) do dziecka i ukształtowana podczas pełnienia funkcji rodzicielskich. Funkcje te pojawiają się, nie jak dotąd sądzono w momencie narodzin dziecka, ale jeszcze w okresie prenatalnym. Bowiem według W. Fijałkowskiego, „od momentu połączenia się komórki rozrodczej męskiej z żeńską, czyli od momentu poczęcia należy mówić nie o „przyszłych rodzicach”, ale o „najmłodszych rodzicach”, najmłodszych wiekiem swojego dziecka. Przyszłymi rodzicami jesteśmy od swego zaistnienia w łonie matki, od pierwszego zbliżenia seksualnego, które uruchamia naturalny rytm płodności ludzkiej. Od pierwszego zbliżenia stajemy się już potencjalnymi rodzicami.” (W. Fijałkowski)
Każda postawa rodzicielska zawiera trzy komponenty:
• Uczuciowy (może być wyrażony słownie)
• Myślowy
• Działania
„Większość badaczy za cechę najbardziej charakterystyczną dla danej postawy uważa ładunek emocjonalny, który z kolei determinuje działanie” (A. Dakowicz, s.1986)
Istotnym faktem jest również to, iż „postawy rodzicielskie są plastyczne i zmieniają się w miarę, jak zmienia się dziecko w różnych fazach swojego rozwoju”. (M. Ziemska, 1986, s.169) Jak podkreśla Maria Ziemska, zmienia się jakość i stopień dawanej dziecku swobody i stopień kontroli. Tak więc miłość rodzicielska wyraża się w konkretnym stanowisku wobec dziecka i w dużej mierze decyduje o stylu wychowania, a także o skuteczności środków wychowawczych. „Te same środki wychowawcze będą dawały różne rezultaty, zależnie od emocjonalnego nastawienia stosujących je rodziców. (M. B. Pecyna, s.59)

Jedną z pierwszy typologii postaw rodzicielskich przedstawił amerykański psychiatra L. Kanner, dzieląc je na cztery typy:
• akceptacja i uczucie
• jawne odtrącenie
• perfekcjonizm
• nadmierne chronienie

Nieco bardziej obszernie przedstawiła ten problem Anna Roe, upatrując w zachowaniu rodzicielskim dwa podstawowe pojęcia: chłód i ciepło. Na ich podstawie wyprowadziła sześć głównych typów zachowań, będących wyrazem emocjonalnego stosunku rodziców do dziecka. Są to ...