Rola rodziny w rozwoju dziecka

Przemiany ustrojowe, gospodarcze i społeczne w kraju zaczęły obciążać nie tylko dorosłych ale również młodzież i dzieci. Konsekwencjami transformacji okazały się : bezrobocie, patologia życia rodzinnego, atmosfera niejasności i niepewności jutra. Wielu rodzicom pracującym od rana do wieczora nie wystarcza już czasu na zajęcie się dziećmi, wychowują się one same często na ulicy, bez opieki dorosłego, z kluczem na szyi. Inne rodziny mimo dobrych chęci nie potrafią w sposób odpowiedni zorganizować dziecku prawidłowo środowiska wychowawczego w domu. Jako odrębna grupa pojawiły się rodziny patologiczne w różny sposób zdemoralizowane (rodziny nałogowych alkoholików, przestępców). Bardzo często rodzina określana jest mianem najwartościowszego środowiska wychowawczego. Jest przecież potrzebna człowiekowi w każdym okresie życia. Określa warunki indywidualnego rozwoju jednostki, zaspokaja potrzeby biologiczne i psychiczne, daje poczucie sensu życia, inspiruje do aktywności, ułatwia wzrastanie w świat kultury oraz przyswajanie obowiązujących w nim norm i wartości, wreszcie chroni i pomaga w sytuacjach trudnych[1].
Gdy dziecko w swoim środowisku wzrastania - rodzinie, nie ma zaspokojonych w dostateczny sposób potrzeb opiekuńczo - wychowawczych, narażone jest na wieloraką dysfunkcjonalność od psychicznej do społecznej włącznie.
Rola rodziny dla rozwijającej się jednostki jest czymś nie do zastąpienia. Funkcja wychowawczo - opiekuńcza (jedna z wielu) jaką pełni rodzina, prawidłowy jej przebieg w dużym stopniu wpływa na podstawowe cechy osobowości dzieci i młodzieży. Zaburzona funkcja wychowawczo - opiekuńcza będąca w prostej mierze konsekwencją patologizacji życia rodzinnego powoduje ujawnianie się u dzieci m.in. zachowań określanych jako niedostosowanie społeczne.
Przy czym chodzi tu o takie zachowania, które są nieadekwatnymi, powtarzającymi się reakcjami jednostek na wymogi i nakazy zawarte w przypisanych im przez system społeczny rolach (np. dziecka w rodzinie, kolegi, ucznia w szkole, pracownika itp.)[2].
Do najczęstszych kategorii zachowań będących cząstkowymi wskaźnikami nieprzystosowania społecznego zalicza się :
1. Notoryczne kłamstwa;
2. Ucieczki (z domu lub szkoły);
3. Alkoholizowanie się (nadużywanie alkoholu);
4. Niekonwencjonalne zachowania seksualne (np. prostytucja, promiskuityzm);
5. Pasożytnictwo społeczne (niezasłużone korzyści z cudzej pracy, dóbr materialnych, pieniędzy itp.);
6. Nadużywanie środków odurzających i podniecających (narkomania, toksykomania);
7. Zachowania agresywne skierowane na otoczenie zewnętrzne;
8. Zamachy samobójcze;
9. Zachowania przestępcze[3].

"Zmalało poczucie pewności jutra, wzrosły stresy związane z obawą utraty pracy, obawą co do nadążania z dochodami za inflacją, wątpliwościami zapewniania swym dzieciom odpowiedniego startu życiowego. Stres wzmaga się jeszcze bardziej w związku z uświadomieniem sobie faktu, że do pokonania różnych trudności można i należy w wytworzonej obecnie sytuacji liczyć przede wszystkim na siebie"[4]. Dlatego też trudno wymagać od przeciętnej rodziny realizacji potrzeb wyższego rzędu w ...