Estry - związki pachnące w chemii

Chemia kl III gimnazjum
Dział programowy: Pochodne węglowodorów.

Temat : Estry- związki pachnące w chemii.

Cele ogólne: Poznanje metodę otrzymywania, budowę, właściwości i zastosowanie
estrów.

Cele operacyjne:
Uczeń wie:
- co to są estry
- na czym polega reakcja estryfikacji i hydroliza estrów
- jakie mają zastosowanie estry

Uczeń potrafi:
- zdefiniować pojecie estru i reakcji estryfikacji
- zapisać równania reakcji otrzymywania estrów i ich hydrolizy
- nazwać ester znając jego wzór oraz na podstwie nazwy zapisać odpowiedni wzór
- wymienić przykłady zastosowań estrów

Metody pracy:
słowna ,pogadanka, ilustracyjna, praktyczna
Środki dydaktyczne:
- odczynniki chemiczne, sprzęt labolatoryjny
- podręcznik
Formy pracy:
- praca z klasą

Przebieg lekcji:

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Przypomnienie wiadomości potrzebnych do realizacji tematu lekcji (co to są alkohole, kwasy karboksylowe, w jaki sposób tworzy się nazwy soli)

CZĘŚĆ GŁÓWNA
Zapoznanie uczniów z mechanizmem reakcji estryfikacji.

Nauczyciel wykonuje doświadczenie i pomaga w jego opisie
Dośw. „Otrzymywanie estrów“
Do probówki z etanolem i kwasem octowym dodać kilka kropli stężonego kwasu siarkowego (VI). Roztwór ostrożnie wymieszać i umieścić w zlewce z gorącą wodą.

Obserwacje: W wyniku ogrzewania kwasu octowego z etanolem pojawia się
charakterystyczny zapach (zmywacza do paznokci)
Wnioski: CH3COOH + CH3CH2OH ( CH3COOCH2CH3 + H2O
kwas octowy etanol octan etylu
Reakcję alkoholi z kwasami nazywamy reakcją estryfikacji. Produkty reakcji estryfikacji to estry.
Wzór ogólny estrów alifatycznych
R1-COO-R2
R1- grupa alkilowa pochodząca od kwasu
R2- grupa alkilowa pochodząca od alkoholu
Katalizatorem reakcji estryfikacji jest kwas siarkowy (VI). Ma on właściwości higroskopijne, wiąże wodę powstałą w reakcji dzięki czemu reakcja może być odwracalna.

kwas + alkohol ester + woda

Nazewnictwo estrów:
- pierwszy człon w nazwie to nazwa kwasu od którego powstał ester z końcówką -an
- drugi człon to nazwa alkoholu z końcówką -ylu

Hydroliza to rozpad cząsteczki związku chemicznego na 2 lub więcej fragmentów pod wpływem wody lub pary wodnej.
Hydroliza octanu elylu : CH3COOC2H5 + H2O ( CH3COOH + C2H5OH

Uczniowie samodzielnie zapisują reakcje otrzymywania:
a) octanu butylu (zapach owoców- gruszki)
b) mrówczanu etylu ( zapach rumu)
a) CH3COOH + CH3CH2CH2CH2OH ( CH3COOCH2CH2CH2CH3 + H2O
b) HCOOH + CH3CH2OH ( HCOOCH2CH3 + H2O

Uczniowie odpowiadają na pytanie gdzie znalazły zastosowanie estry?
- rozpuszczalniki
- płyny do kąpieli, mydła
- aromaty do ciast
- świece zapachowe
- odświeżacze powietrza

CZĘŚĆ KOŃOWA
Utrwalenie wiadomości z lekcji. Uczniowie odpowiadają na pytania:
1. W jakich reakcjach otrzymuje się estry?
2. Jakich substratów należy użyć , aby otrzyma dany ester?
3. Gdzie wykorzystuje się estry?

Praca domowa
Zad 1, 2 str .61 podręcznik
Chętni zad 4 str. 61 podręcznik
J. Kulawik, T.Kulawik, M. Litwin „Chemia dla gimnazjum część 3“
Opracowała Paulina Neska

-----------------------
CH3COOH

C2H5OH

stęż. roztwór H2SO4

estryfikaja ...