Metody nauczania gry na fortepianie dzieci z uszkodzonym wzrokiem

Przedstawienie specyfiki pracy z dziećmi z uszkodzeniami wzroku. Zwrócenie szczególnej uwagi na wpływ metody dotykowej oraz metody pamięciowej uczenia się utworu muzycznego (pamięci manualnej, wyobraźni i pamięci muzycznej).

Mgr Aneta Słoma

Muzyk, pedagog specjalny, nauczyciel gry na fortepianie w Szkole Muzyczna w Ośrodku Specjalnym

Metody nauczania gry na fortepianie dzieci z uszkodzonym wzrokiem.

Różnice w metodzie nauczania gry na instrumencie dzieci zdrowych, a dzieci z uszkodzonym narządem wzroku dotyczą tej części pracy, która wiąże się ze sposobem zapoznania się z utworem oraz z jego manualnym i pamięciowym opanowaniem. W przypadku dzieci słabo widzących, które zachowały choćby w minimalnym stopniu możliwość posługiwania się wzrokiem, nie rezygnuje się z zapoznania ich z tradycyjnym zapisem nutowym. Jednak podczas pracy z dziećmi niewidomymi uwzględnienie tego aspektu procesu kształcenia muzycznego staje się niemożliwe. Istnieje wprawdzie brajlowski system zapisu nut, jednak z uwagi na duży stopień jego komplikacji nauczyciele często z niego rezygnują. Podstawowym problemem w pracy z dziećmi niewidomymi jest kwestia niemożności jednoczesnego odczytania i wykonania tekstu muzycznego na instrumencie. Dziecko niewidome musi najpierw zaznajomić się z tekstem, tj. zapamiętać go, następnie zaś – odtworzyć z pamięci. Jest to zasadnicza różnica w stosunku do równoczesnego czytania i grania (lub nawet czytania z pewnym wyprzedzeniem w trakcie grania fragmentu odczytanego chwilę wcześniej) przez dziecko widzące.
Pierwszym etapem nauki gry na instrumencie jest zapoznanie ucznia z samym instrumentem. To moment szczególnie ważny zarówno dla ucznia, jak i pedagoga, który winien uświadomić sobie, że głównym zmysłem poznania w tym przypadku jest dla dziecka dotyk, a natomiast nie wchodzi w grę nauka na drodze obserwacji i naśladownictwa, naturalna dla dzieci widzących normalnie lub z częściowo uszkodzonym wzrokiem. Uczeń niewidomy wszystkie problemy musi poznać przez dotyk. Nauczyciel z uczniem muszą, więc nawiązać specyficzny kontakt fizyczny: nauczyciel koryguje aparat wykonawczy ucznia posługując się często dotykiem. Podobnie uczeń, aby zrozumieć w pełni niektóre aspekty gry, musi mieć okazję dotknąć rąk nauczyciela. Ponieważ kontakt fizyczny – niezbędny w procesie nauczania dzieci niewidomych gry na instrumencie – związany jest ściśle ze sferą emocjonalną, szczególną uwagę zwrócić należy na nić sympatii i wzajemnego porozumienia w relacji uczeń – nauczyciel. Może to sprawić trudności na początkowym etapie współpracy, ponieważ dzieci niewidome mogą być zamknięte w sobie czy też mieć trudności w nawiązywaniu kontaktów. Nie wolno też zapominać, że istotną pomocą w procesie nauczania w omawianym przypadku jest kontakt werbalny. Wiąże się z nim konieczność sprawdzania na bieżąco, czy uczeń odpowiednio zinterpretował wskazówki słowne nauczyciela.
Po ogólnym poznaniu instrumentu dziecko zapoznaje się z układem klawiatury. Cykliczna budowa oktaw umożliwia orientację w poszczególnych oktawach klawiatury. Nauczyciel posługuje się pojęciami „białe klawisze” i „czarne klawisze”, podobnie jak w przypadku tradycyjnego kształcenia ...