Praca z uczniem szczególnie zdolnym. Upowszechnianie dobrej praktyki.

Nasz system edukacji wprowadza coraz więcej rozwiązań zmierzających do ulepszenia dotychczas stosowanych sposobów kształcenia uczniów zdolnych. Uelastycznieniu ulega system nauczania szkolnego, dopuszcza się większą swobodę w doborze treści nauczania, w organizowaniu procesu kształcenia oraz częściej różnicuje się metody i środki nauczania i uczenia się. Rozwiązania te są zgodne z tendencjami rozwoju edukacji na całym świecie i, jak można sądzić, będą nadal ulepszane i upowszechniane. Wraz z przeprowadzanymi zmianami systemu szkolnego wydatnie polepszą się też wyniki przedsięwzięć nastawionych na kształcenie zdolnych dzieci i młodzieży. Przedsięwzięcia te na pewno zyskają nowych zwolenników.

Praca z uczniem szczególnie zdolnym. Upowszechnianie dobrej praktyki.

I. Pojęcie ucznia zdolnego
O uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych ( inteligencji ) lub posiadających jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej.
Uczniowie zdolni charakteryzują się dwiema podstawowymi cechami: ponadprzeciętnymi osiągnięciami lub potencjalnymi zdolnościami do takich osiągnięć.
Cechę pierwszą możemy stwierdzić obserwując rezultaty aktywności ucznia, cechę drugą – badając go instrumentami psychologicznymi np. testami.
Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określenia jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. W próbach określenia ucznia zdolnego zwraca się uwagę na takie własności, jak:

- zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych i wybitne, stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności;
- oryginalność w myśleniu i działaniu, duże nasilenie dążeń poznawczych;
- przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego;
- łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych i stosunków symbolicznych, właściwego posługiwania się symbolami we własnym działaniu;
- zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych;
- wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu;
- przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych.

Wysoka inteligencja może zaznaczać się zarówno we wszystkich lub w wielu dziedzinach działalności, jak również tylko w pewnych określonych dziedzinach, jak np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych, do języków, humanistyki itp.
Swoje ponadprzeciętne zdolności uczeń zdolny przejawia w szkole na kilku polach:

- „akademickim” tj. w uczeniu się przedmiotów szkolnych odpowiadających gałęziom wiedzy ( np. potrafi wynajdywać oryginalne dowody i sposoby rozwiązań problemów matematycznych ) ,
- artystycznym,
- technicznym,
- sportowym i motorycznym,

- społecznym ( wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych ).

O efektach tej działalności współdecydują - obok zdolności - także osobowość, stopień zaangażowania w działalność oraz lepsze warunki życia i aktywności jednostki.
Wyodrębnienie uczniów zdolnych nie jest w pełni możliwe wyłącznie na podstawie testowego pomiaru inteligencji, choć poziom inteligencji psychometrycznej stanowi ważny wskaźnik zdolności. Sam wynik testowego pomiaru wskazuje jedynie potencjalne zdolności, które w połączeniu z innymi cechami identyfikują jednostki wybitnie zdolne.

II. Cechy charakterystyczne uczenia się uczniów zdolnych.
W szkole zdolności ucznia praktycznie ujawniają się w toku pracy nad materiałem nauczania. Uczniowie zdolni z reguły:

- uczą się szybciej,
- opanowują szerszy zakres materiału,
- uczą się inaczej, szukają związków przyczynowo skutkowych, dążą do odkryć, swobodniej zestawiają wiadomości, sięgają po dodatkowe informacje, mają bogatsze skojarzenia, potrzebują większej liczby i lepszych argumentów, posługują się łatwo językiem danej dyscypliny,
- ich wyniki uczenia się sięgają głębiej, obejmują rozumienie materiału, rozwiązywanie problemów, umiejętność świadomego kierowania własnymi procesami umysłowymi,
- uczą się wytrwałej, jeśli tylko uznają sens pracy nad danym materiałem, czytają dużo i chętnie ...