Praca i bezrobocie

Wykład XIV: Rynek pracy i bezrobocie

Ekonomiści zajęli się w sposób systematyczny problemami związanymi z bezrobociem dopiero na początku XX wieku. Skłoniły do tego dramatyczne wydarzenia związane z Wielkim Kryzysem, kiedy stopa bezrobocie sięgnęła poziomu 25%. Odpowiedzią na te wydarzenia była między innymi koncepcja Keynesa (Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936), z którą zapoznaliśmy się już przy okazji analizy rynku dóbr i usług.

1. Rynek pracy – podstawowe pojęcia

Rynek pracy bywa często traktowany jako jeden z wielu rynków czynników produkcji. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że praca jest świadczona przez ludzi, co oznacza, że z zatrudnieniem (i bezrobociem) wiąże szereg zjawisk społecznych, które nie dotyczą np. wykorzystywanych maszyn. Aby uporządkować nieco wiedzę na temat rynku pracy konieczne jest odwołanie się do najważniejszych definicji.

Zasobem pracy danego kraju określa się wszystkie osoby, które pracują lub chcą i są w stanie podjąć pracę. W Polsce operuje się najczęściej kategorią ludności aktywnej zawodowo, która oznacza zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotne.
Osoby pracujące wykonują pracę lub czynności przynoszące zarobek (np. samodzielna działalność gospodarcza, praca w gospodarstwie rolnym). Kategoria ta obejmuje także te osoby, które nie wykonują aktualnie pracy z powodu choćby choroby lub urlopu ale są formalnie zatrudnione.
Osoby bezrobotne nie mają pracy, ale są zarejestrowane jako chcące i będące w stanie podjąć zatrudnienie. Oznacza to, że w przypadku oficjalnych statystyk odnosimy się jedynie do tych osób, które są zarejestrowane jako bezrobotne. W reprezentatywnych Badaniach Aktywności Ekonomicznej Ludności Polski (BAEL) przyjęto nieco inną zasadę – za osoby bezrobotne uznaje się więc osoby, które nie pracują, w okresie ostatniego miesiąca (przed badaniem, które ma charakter cykliczny) aktywnie poszukiwały pracy oraz były zdolne ją podjąć.
Osoby bierne zawodowo to takie osoby, które nie zostały uznane ani za pracujące ani za bezrobotne.
Stopa bezrobocia (podstawowa kategoria służąca ocenie sytuacji na rynku pracy) jest definiowana jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo. Zwróćmy uwagę, że nie jest to definicja absolutna. I tak np. w Wielkiej Brytanii do 1986 roku stopę bezrobocia definiowano jako stosunek liczby bezrobotnych do zasobu siły roboczej (jest to kategoria mniej liczna niż ludność aktywna zawodowo, ponieważ nie obejmuje osób odbywających służbę wojskową oraz przede wszystkim pracujących na własny rachunek).

Bezrobocie jest zasobem mierzonym w konkretnym punkcie czasu, w związku z tym jeżeli chcemy szczegółowo prześledzić zjawiska, jakie zachodzą na danym rynku pracy konieczne jest przyjrzenie się bliżej przepływami między opisanymi wcześniej kategoriami a zwłaszcza dopływami i odpływami z zasobu osób bezrobotnych.
Dopływy ...