Zaloguj się aby ocenić lub skomentować publikację.
Sylwia Agnieszka Sermet
SOSW dla Niewidomych i Slabowidzących
Kraków
Znaczenie mechanizmów kompensacyjnych
i rola pedagoga w ich kształtowaniu.
Podejmując zagadnienie kompensacji należy wyjaśnić ten termin już na wstępie. Pełną definicję znaleźć można u Tadeusz Majewskiego: „(...) polega ona na zastępowaniu zaburzonych funkcji organizmu innymi. Termin kompensacja pochodzi od słowa łacińskiego compensatio i oznacza wyrównanie braku, zastąpienie czegoś brakującego czymś innym”[1]
Kompensacja jest możliwa dzięki ogólnej dynamice ludzkiego organizmu. Każdy organ u człowieka rozwija się do pewnego stopnia. Natura stworzyła nas tak, że niktóre , najważniejsze części naszego ciała mamy w liczbie podwójnej. Na wypadek uszkodzenia jednego oka – mamy drugie, jednego ucha – także drugie może nadal funkcjonować. Niestety już nie w takim stopniu jak oba narządy , ale jednak człowiek nie traci całkowitej percepcji danego zmysłu. Inaczej wygląda sytuacja gdy oba narządy zostaną uszkodzone, lub od urodzenia nie funkcjonują z powodu wad genetycznych lub innej choroby podczas życia płodowego czy nie umiejętnym obchodzeniu się z dzieckiem w inkubatorze ( co niestety nadal dość często się zdarza).
Kompensacja wykorzystywana jest nie tylko w wypadku utraty wzroku – wiele narządów może zostać zastąpione przez inne. W przypadku utraty słuchu – funkcję komunikacyjną przejmują ręce, w przypadku utraty jednej kończyny – jej funkcje przejmuje druga ( a jeśli dana osoba nie ma np. obu rąk – część funkcji przejmują nogi). Jednak każdy narząd , każda część człowieka jest wyspecjalizowana w bardzo wąskim zakresie, dlatego zastąpienie jednej przez drugą nie daje oczekiwanych rezultatów.
W przypadku osób niedowidzących, szczątkowo widzących i niewidomych mówi się o kompensacji poznawczej lub kognitywnej. Polega ona na przejęciu funkcji analizatora wzrokowego przez inne zmysły. Dawniej uważano, że osoby z defektem wzroku znacznie przewyższają osoby widzące w zakresie sprawności innych zmysłów. Często zastanawiano się czy te umiejętności są wrodzone czy nabyte.„Niewidomi na skutek braku wzroku mają nieomal automatycznie sprawniejsze pozostałe zmysły, albowiem sama natura stara się wyrównać im defekt wzroku. Wrodzona wyższość zmysłów niewidomych została odrzucona w wyniku badań eksperymentalnych w XIX wieku. Najprostszym dowodem tej kwestii są ociemniałe osoby, które mimo, że nie urodziły się jako niewidome, również wykazują wyższość w tym zakresie w porównaniu z widzącymi”[2].
W XIX i XX wieku powstało wiele teorii dotyczących kompensacji, m. in.
a)teoria kompensacji sensorycznej – nacisk położony jest na odpowiednie przekładanie roli poznawczej jaką ma zmysł wzroku na inne zmysły, ogromną i szczególną role odgrywa tutaj zmysł dotyku. „Teoria wikariatu” wychodziła z założenia, że można zastąpić funkcję wzroku tylko przez jeden zmysł – dotyk.
b) teoria kompensacji percepcyjnej – wyparła teorię wikariatu ...
