Jąkanie - istota i sposoby postępowania wobec osób jąkających się

Istota jąkania

Poprawne wypowiadanie się jest jednym z decydujących czynników pozwalającym dziecku prawidłowo nawiązać kontakty społeczne. Jąkanie występujące u dzieci ma bardzo duży wpływ na psychikę i kształtowanie się osobowości. Dziecko jąkające się często narażone jest na dokuczanie, przedrzeźnianie, toteż uwagi rówieśników mogą negatywnie wpłynąć na kształtowanie się osobowości dziecka, może wytworzyć się poczucie niepewności, niższej wartości.

Jąkanie po bełkotaniu i opóźnieniu rozwoju mowy to jedno z najczęściej obserwowanych zaburzeń mowy u dzieci. Występuje dość często, bo aż w 1 – 1,5 % ogólnej populacji. Zaburzenie to jest wynikiem działania niejednego lecz wielu czynników, do których zalicza się : czynniki genetyczne; opóźniony rozwój mowy; zaburzenia emocjonalne (lęk, frustracje); stresujące sytuacje ( wypadek, śmierć bliskiej osoby); zbytnia koncentracja rodziców na niepłynności mówienia; błędne wzorce wymowy ( naśladownictwo), przestawianie dziecka z lewej ręki na prawą; stopień znajomości tematu; osoby, z którymi rozmawia się.

Są różne definicje jąkania. Według I. Styczek jąkanie przejawia się zaburzeniami płynności mowy na skutek występowania skurczów mięśni biorących udział w akcie mowy.
Z. Tarkowski przedstawia jąkanie jako funkcję niepłynności mówienia i reakcji jej towarzyszących tj. reakcji fizjologicznych, psychicznych, społecznych. W ujęciu ogólnym jąkanie jest zaburzeniem współpracy między układami: oddechowym, fonacyjnym, artykulacyjnym.

E. Lennon wyróżnia trzy stadia rozwoju jąkania: pozytywne, tłumione i złożone. Najłagodniejsze jest stadium pierwsze, w którym dziecko jąkające się nie przeciwdziała trudnościom, jakie ma w mówieniu i nie ma lęku przed mówieniem. Jąkanie występuje tylko w stanie pobudzenia, przeżyć emocjonalnych i przy mowie szybkiej lub w chwili zaskoczenia. W stadium drugim jąkanie jest nieznaczne, ale występuje stale, wzmaga się w stanach napięcia emocjonalnego lub przyspieszonego toku mowy. Dziecko wie, że się jąka ale tylko w niewielkim stopniu się tym martwi. Często usiłuje przezwyciężyć pojawiające się trudności, jednak niestety tylko je powiększa. Pojawiają się tiki np. potrząsanie głową, ręką itp. Stadium trzecie przejawia się tym, że tiki i ruchy towarzyszące utrwalają się i przechodzą w nawyk. Jąkanie występuje zawsze i to z dużym nasileniem. Osoba jąkająca się odczuwa lęk przed mówieniem, zwłaszcza na forum grupy. Lęk czasem paraliżuje, nie pozwala wypowiedzieć się. Pewne wyrazy, głoski są postrzegane jako trudniejsze do wymówienia, więc ich unika. W mowie pojawiają się słowa zastępcze, wypowiedzi rozciągają się.
Jeżeli dziecko uporczywie powtarza dźwięk i sylaby wówczas mamy do czynienia z tzw. objawami klonicznymi, natomiast wzmożone napięcie mięśniowe oraz emocjonalne z jednoczesnym zatrzymaniem wypowiedzi zaliczamy do objawów tonicznych. Na jąkanie prawdziwe składają się objawy kloniczne i toniczne, manifestujące się w różnych proporcjach oraz współruchy.

Jąkanie najczęściej rozpoczyna ...