Zaloguj się aby ocenić lub skomentować publikację.
Dagmara Oleksy
TECHNIKI TERAPII BEHAWIORALNEJ
W PRACY DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ
Materiał szkoleniowy
dla Świetlicowego Zespołu Samokształceniowego
Warszawa, 17 listopada 2010
Na czym polega terapia behawioralna?
Psychologia behawioralna zajmuje się tym, co można naocznie stwierdzić i empirycznie
potwierdzić lub odrzucić – czyli prawidłowościami zachowania ludzi i zwierząt (ang. behaviour –
zachowanie).
Według behawiorystów głównym zadaniem wszystkich żywych organizmów jest uczenie się
przystosowywania do aktualnego środowiska. Zachowanie jest zatem zdeterminowane nie przez
wewnętrzne popędy, jak uważają psychoanalitycy, lecz przez historię uczenia się danej jednostki
i jej obecne środowisko.
Celem terapii behawioralnej jest oduczenie zachowań niekorzystnych i nauczenie nowych,
efektywnych sposobów radzenia sobie z wymaganiami otaczającego świata.
Ten rodzaj terapii sprawdza się przede wszystkim w leczeniu obezwładniającego lęku, nieśmiałości
(czyli lęku społecznego), specyficznych fobii, a także różnego rodzaju zaburzeń zachowania
i ADHD. Jest bardzo skuteczny w zwiększaniu możliwości samodzielnego uczestnictwa w życiu
społecznym osób upośledzonych umysłowo, autystycznych i schizofrenicznych. Terapia
behawioralna pomaga również w radzeniu sobie z problemami związanymi z zachowaniem tzw.
trudnych uczniów. Skuteczność terapii behawioralnej oceniana jest dość wysoko na 75%-90%.
Prawa uczenia się
Psychologia behawioralna wskazuje cztery możliwe sposoby (prawa) uczenia się przez
każdą jednostkę:
1. warunkowanie klasyczne,
2. warunkowanie sprawcze (instrumentalne),
3. modelowanie (uczenie się przez obserwację),
4. uczenie się poznawcze.
Warunkowanie klasyczne najlepiej obrazuje słynny eksperyment Pawłowa. Efektem
warunkowania klasycznego jest wytworzenie odruchu warunkowego. Powstaje on, jeśli bodziec
bezwarunkowy poprzedzimy wielokrotnie dowolnym bodźcem neutralnym. Po jakimś czasie
jednostka będzie reagować już na sam bodziec neutralny tak, jak na bodziec bezwarunkowy.
Jeśli bodziec bezwarunkowy jest bodźcem negatywnym wywołującym strach, to połączenie go
z bodźcem neutralnym prowadzi do wytworzenia warunkowej reakcji pochodnej od strachu, czyli
lęku. Wachlarz bodźców, które mogą wywoływać uwarunkowany lęk, jest niemal nieograniczony.
Raz wytworzony odruch warunkowy może służyć za podstawę do wytwarzania następnych
odruchów warunkowych. Jest to bardziej złożony proces uczenia się nazywany warunkowaniem
wyższego rzędu. Może on również samoczynnie ulegać rozszerzeniu na bodźce czy sytuacje
podobne do bodźca warunkowego (zjawisko generalizacji).
Jeśli bodziec warunkowy wielokrotnie wystąpi bez bodźca bezwarunkowego, dochodzi w końcu do
zaniku wyuczonej reakcji, czyli jej wygaszenia. W przypadku reakcji lękowych jest to jednak
proces długi i trudny.
Warunkowanie sprawcze (instrumentalne) to nauka pewnej reakcji sprawczej poprzez
stosowanie odpowiedniego wzmocnienia (nagrody). Określone zachowanie staje się wówczas
instrumentem-narzędziem pozwalającym coś uzyskać. Rolę wzmocnienia (nagrody) mogą pełnić
różne czynniki. Szczególnym rodzajem wzmocnienia jest ucieczka lub uniknięcie nieprzyjemnych
konsekwencji zachowania (tzw.
wzmocnienie negatywne). Innym rodzajem konsekwencji
zachowania jest kara, zmniejszająca prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania w przyszłości.
Funkcję kary, podobnie jak ...
