Jak nauczyć młodzież pisać rozprawkę? Cykl tematów wprowadzających nową formę wypowiedzi pisemnej.

Temat 1:
Pierwsza rozprawa z rozprawką – podstawowe pojęcia; kompozycja rozprawki.
(zwykle 3 godz.)

Cel ogólny:
zapoznanie uczniów z nową formą wypowiedzi pisemnej

Cele szczegółowe:
Uczeń:
- wie, co to jest rozprawka;
- zna i rozumie podstawowe pojęcia związane z rozprawką: teza, hipoteza, argument, kontrargument;
- wie, jak powinna być skomponowana rozprawka;
- zna podstawowe schematy budowy rozprawki;
- potrafi wskazać poszczególne części kompozycyjne rozprawki w przykładowym (wzorcowym) tekście;
- wie, jak najczęściej formułowane są tematy rozprawek.

1. Dokładnie omawiam, czym jest rozprawka; podaję jej definicję; wyjaśniam sens rozprawki, np.:

Rozprawka – to dłuższa forma wypowiedzi pisemnej, w której piszący rozważa problem, zajmując określone stanowisko w tej sprawie; jest to uporządkowany zapis toku rozumowania.

2. Informuję, że rozprawka, tak jak każdy tekst pisany, musi mieć wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Podaję, co w której części powinno się znaleźć, np.:
Wstęp – wprowadzenie do tematu; ogólne refleksje budowane np. na podstawie słowa – klucza z tematu; refleksje muszą mieć charakter ogólny. Nie dajemy tu żadnych odpowiedzi. Wprowadzamy w temat – trzeba zaciekawić czytającego, zaintrygować go. Wstęp musi zakończyć się postawieniem tezy lub hipotezy (tu wyjaśniam, czym jest teza / hipoteza – jeśli klasa jest słabsza, mówię tylko o tezie i na niej się skupiam, a o hipotezie tylko informuję)

Teza – zdanie oznajmujące, w którym piszący wyraża swoje zdanie (zajmuje stanowisko) w sprawie zasugerowanej w temacie i poruszonej we wstępie. Wyraźnie akcentuję, że musi to być zdanie oznajmujące, najlepiej poprzedzone sformułowaniem podkreślającym, że jest to JEGO zdanie (np. moim zdaniem …). W trakcie pisania autor będzie musiał udowodnić i potwierdzić swoje stanowisko.

Hipoteza – zdanie oznajmujące, zawierające jakąś wątpliwość, przypuszczenie. Piszący nie jest do końca pewien swojego stanowiska. W toku pracy musi je potwierdzić bądź obalić.

Rozwinięcie – najobszerniejsza część rozprawki; nie może być krótsza niż wstęp i zakończenie razem wzięte. Tu formułujemy argumenty i uzasadniamy je (1 argument + uzasadnienie = 1 akapit).

Argument – dowód potwierdzający tezę. Ma postać zdania oznajmującego. Jest już zawężeniem problemu, ale dopiero jego uzasadnienie przynosi konkretne przykłady. Argumentów powinno być co najmniej trzy i powinny być one ułożone od najważniejszego do najsłabszego (w odczuciu autora), choć można przyjąć odwrotny układ.

Uzasadnienie argumentu – skonkretyzowanie go, podanie konkretnych przykładów, np. z tekstu literackiego.

Kontrargument – sformułowanie obalające wcześniej podany argument.

Zakończenie – to podsumowanie; wyciągamy wnioski (co najczęściej sprowadza się do 1 zdania, w którym powtarzamy krótko jeszcze raz te informacje, które pojawiły się w argumentach i potwierdzamy tezę(ew. formułujemy ją bądź obalamy – w zależności od przyjętej koncepcji).

3. Zapisuję schemat budowy rozprawki:

[pic]

Lub:

[pic]
Oczywiście, schematów ...