Formy samodzielności dzieci

Samodzielność jest niezwykle istotną dyspozycją dziecka do podejmowania wyzwań i działania zgodnie z własną wolą. Wynika z potrzeby niezależnego zdobywania i gromadzenia doświadczeń, pokonywania przeszkód, sprawdzania swoich umiejętności w różnych sytuacjach. Jest wyrazem dążenia do poznania granic osobistych możliwości. Wiąże się z gotowością do podjęcia kolejnych prób działania w celu realizacji zamierzenia, a także z umiejętnością ponoszenia konsekwencji własnych wyborów i decyzji. Osiągnięcia dziecka przedszkolnego w tym zakresie są podstawowym warunkiem koniecznym dla rozwoju wielu innych sfer osobowości.

FORMY SAMODZIELNOŚCI DZIECI

Samodzielność jest niezwykle istotną dyspozycją dziecka do podejmowania wyzwań i działania zgodnie z własną wolą. Wynika z potrzeby niezależnego zdobywania i gromadzenia doświadczeń, pokonywania przeszkód, sprawdzania swoich umiejętności w różnych sytuacjach. Jest wyrazem dążenia do poznania granic osobistych możliwości. Wiąże się z gotowością do podjęcia kolejnych prób działania w celu realizacji zamierzenia, a także z umiejętnością ponoszenia konsekwencji własnych wyborów i decyzji. Osiągnięcia dziecka przedszkolnego w tym zakresie są podstawowym warunkiem koniecznym dla rozwoju wielu innych sfer osobowości. Podstawowa samodzielność jest też warunkiem prawidłowych relacji społecznych dziecka. Nabiera ona szczególnego znaczenia dla jednostki wkraczającej w świat szkoły, kiedy to umiejętność nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z innymi dziećmi jest istotna dla kształtowania poczucia własnej wartości i osiągania sukcesów szkolnych. Dziecko przedszkolne powinno wyrażać swoje emocje w formie społecznie akceptowanej. W tym okresie rozwoju osiąga zdolność elementarnej kontroli nad swoim pobudzeniem emocjonalnym. Potrafi też sygnalizować otoczeniu swoją niezależność. Dziecko w wieku przedszkolnym powinno uzyskać podstawową niezależność od otoczenia. Samodzielność może być wyrażana zarówno w formie werbalnej, jak i niewerbalnej. Dziecko staje się zdolne do ujmowania siebie w pierwszej osobie: „ja chcę, ja nie chcę ja umiem” oraz dąży do werbalnego wyeksponowania tego, co potrafi samodzielnie osiągnąć. Przejawia równocześnie samodzielność w formie niewerbalnej, dając wyraz własnym kompetencjom. Podejmuje próby pokonywania przeszkód i wytrwale zmierza w kierunku rozwiązywania sytuacji trudnej, stawia przed sobą kolejne cele. Samodzielność w formie niewerbalnej przejawia się też jako niedopuszczanie innych /dorosłych/ do udzielania pomocy. Sposoby przejawiania samodzielności przez dzieci przedszkolne stały się przedmiotem wielu badań. Na podstawie tych badań i dokonanych analiz wyróżniono następujące formy przejawiania samodzielności przez dzieci przedszkolne: odrzucenie pomocy, przeciwstawienie się próbie podporządkowania, deklarowanie gotowości do podjęcia próby działania, demonstrowanie umiejętności.
Odrzucenie pomocy - werbalne formy przejawiania tego typu samodzielności pojawiały się jako reakcja na próbę udzielenia dziecku pomocy, np. w trakcie spożywania posiłku/w przedszkolu i w domu/, ubierania się, sprzątania zabawek. Dzieci reagowały najczęściej słowami „ ja sam, ja umiem, ja potrafię”. Odrzucenie pomocy było w badanej grupie częste, choć w głównej mierze zależało od okoliczności, w których proponowano pomoc.
Przeciwstawienie się próbie podporządkowania – werbalne formy samodzielności pojawiały się przede wszystkim, gdy osoba dorosła próbowała narzucić badanym koncepcję działania, podczas gdy oni posiadali własny sposób na osiągnięcie celu. Dzieci wyrażały protest wobec próby przymusu, wyrażając swoją wolę, np.”ale ja wolę tak”. Broniły się przed próbą ingerencji w ich działanie np. „ja chcę tak, bo tak jest lepiej”. W przeważającej mierze dzieci wyrażały ...