Zaloguj się aby ocenić lub skomentować publikację.
Rozwój literatury dla dzieci i młodzieży
Katarzyna Wdowiak
Kolebką literatury dla dzieci są utwory ludowe, na przykład
kołysanki, porzekadła, przypowiastki,
zagadki, bajki, podania,
przekazywane dzieciom przez rodziców lub dziadków. Tego typu utwory,
funkcjonujące w przekazie ustnym, stały się pierwszym źródłem
rozrywki i nauki, z którym dziecko miało styczność. Na wiedzy i
wyobraźni opiekunów dziecka spoczywała odpowiedzialność za jego
rozwój psychiczny i społeczny. Opowiastki, kołysanki i bajeczki od
dawna funkcjonowały więc jako narzędzie wychowawcze i stanowiły
podstawę do rozwoju literatury dziecięcej. Wartość opowiadanych
dzieciom historyjek dostrzegli i docenili już Platon i Arystoteles w
starożytności, zwracając szczególną uwagę na to, by były dorośli
opowiadali dzieciom bajki wartościowe, takie, które wpłynęłyby na
dalsze ich życie1.
Podejście do bajek i baśni w Polsce zmieniało się na przestrzeni
wieków. Inaczej postrzegano zmyślone historie dla dzieci w oświeceniu,
inaczej w romantyzmie i pozytywizmie. Wcześniej, w dobie staropolskiej,
opowiadania dla dzieci funkcjonowały przede wszystkim w przekazie
ustnym. Pod koniec XVII wieku fantastyczna bajka ludowa znana z
przekazu ustnego zaczyna wchodzić do
literatury. A
to za
pośrednictwem Francuza, Charlesa Perraulta, który napisał Historie i
baśnie z dawnych czasów z pouczeniami moralnymi. To stąd pochodzą
znane wszystkim utwory Śpiąca królewna, Kot w butach czy
Kopciuszek2.
Znaczenie literatury dla małoletniego czytelnika wzrasta w XVIII
wieku. Można powiedzieć, że literatura dla dzieci i młodzieży zrodziła się
z oświeceniowych dążeń do wychowywania i należytego kształcenia
społeczeństwa3. To w okresie oświecenia popularny staje się, liczący
1 I. Kaniowska-Lewańska I., Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864.
Zarys rozwoju. Wybór materiałów, Warszawa 1973, s. 15-16.
2 Tamże, s. 16-17.
3 Tamże, s. 10.
1
Katarzyna Wdowiak
dwanaście tomów, zbiór Tysiąca i jednej nocy przełożony na polski przez
Łukasza Sokołowskiego — wschodnioorientalna odmiana bajki
fantastycznej. Pierwszych tłumaczeń nie adresowano co prawda do
dzieci, ale szybko lektura ta zaczęła funkcjonować jako przeznaczona
właśnie dla małoletniego czytelnika. Wiek XVIII to także ogromna
popularność bajek dydaktycznych, mających
treść alegoryczną4.
Stopniowo zaczęła się też adaptacja dzieł dla dorosłych na lektury dla
dzieci
i młodzieży. Sięgano do wielkich dzieł epiki starożytnej,
średniowiecznej
literatury
religijnej
i moralizatorskiej, wiedzę
historyczną dziecka miały wzbogacać polskie kroniki5. Bardzo ważnym
wydarzeniem było ukazanie się Robinsona Cruzoe Daniela Defoe w roku
1719. Utwór, przeznaczony dla dorosłych, szybko przypadł do gustu
młodzieży. W Polsce utwór ten cieszył się ogromną popularnością aż do
połowy XIX wieku. Innymi pozycjami z kategorii powieści młodzieżowej
były Historia Don Kichota i Podróże kapitana Gulliwera. Te oto dzieła
zaspokajały głód wiedzy dzieci i ...
