Kompetencje nauczyciela we współczesnej szkole

Szkoła jest tyle warta,
ile wart jest nauczyciel.
F. A. Diesterweg

Kompetencje nauczyciela we współczesnej szkole

W literaturze pedagogicznej można spotkać różne definicje kompetencji. L.Tkaczyk1

przytacza dwie z nich. Kompetencja to:

 zbiór wiedzy, umiejętności, dyspozycji oraz postaw

i wartości niezbędnych

dla skutecznej realizacji założonych zadań (M. Dudzikowa, 1994);

 szczególna właściwość podmiotu, wyrażająca się w demonstrowaniu na wyznaczonym

przez społeczne standardy poziomie umiejętności adekwatnego zachowania się,
w świadomości potrzeby
takiego właśnie zachowania oraz
w przyjmowaniu na siebie odpowiedzialności za nie (M. Czerepaniak-Walczak, 1997).
W. Strykowski2 zauważa, że wyróżnia się najczęściej trzy grupy kompetencji nauczycieli,

i konsekwencji

a mianowicie kompetencje:

1. merytoryczne, dotyczące zagadnień nauczanego przedmiotu – nauczyciel

jest

ekspertem i doradcą przedmiotowym;

2. dydaktyczno-metodyczne, dotyczące warsztatu nauczyciela i ucznia, a więc metod

i technik nauczania i uczenia się, zwłaszcza aktywizujących, projektowych i pracy
grupowej – nauczyciel jest doradcą dydaktycznym;

3. wychowawcze, dotyczące różnych sposobów oddziaływania na uczniów; należą

do nich umiejętności komunikacyjne, nawiązywania kontaktów itp. – nauczyciel jest
doradcą wychowawczym i życiowym.

R. Kwaśnica3 wyodrębnia dwie podstawowe grupy kompetencji nauczycielskich, tj.

kompetencje:

1. praktyczno-moralne (interpretacyjne, komunikacyjne, moralne);
2. techniczne (postulacyjne, metodyczne, realizacyjne).
Kompetencje nauczyciela analizuje również S. Dylak4. Jako kryterium ich podziału
stosuje profil zawodowy nauczyciela, traktując go jako układ elastyczny, określający
zasadnicze ramy sylwetki nauczyciela i dopuszczający wypełnianie ich różną treścią,
z których może być układana dowolna konfiguracja. Autor ten wskazuje na kompetencje:

1. bazowe: sprawne działanie przynajmniej niektórych zmysłów, niezbędny poziom

rozwoju intelektualnego i moralnego;

2. konieczne:


interpretacyjne, rozpatrywane w trzech aspektach: wartości pedagogicznych, wiedzy
przedmiotowej, wiedzy i umiejętności pedagogicznych;

1 L.Tkaczyk, Kompetencje wychowawcy klasy w nowej sytuacji edukacyjnej, [w:] Infocen Forum Edukacyjne.

Biuletyn Informacyjny KPCEN we Włocławku, nr 45, 2008, s. 20.

2 W. Strykowski, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, [w:] W. Strykowski, J. Strykowska,

J. Pielachowski (red.), Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2003, s.23.

3 R. Kwaśnica, Wprowadzenie do myślenia o wspomaganiu nauczycieli w rozwoju, Studia Pedagogiczne, t. 61,

Wrocław 1995.

4 S. Dylak, Wizualizacja w kształceniu nauczycieli, Poznań 1995, s. 37-38.

realizacyjne – nabywane w toku kształcenia zawodowego;

 autokreacyjne – tworzenie samego siebie, samowiedza;

3. pożądane, np. gra na instrumentach, tworzenie dzieł sztuki, zaangażowanie społeczne.
Zdaniem H. Kwiatkowskiej5 niezbędne dla nauczycielskiego warsztatu pracy są:
1. sprawności interpretacyjne, wyrażające się zdolnością nauczyciela do interpretacji nie

tylko zdarzeń i sytuacji, lecz także ich autorów; interpretacji siebie i ucznia;

2. sprawności komunikacyjne jako zdolność posługiwania się językiem zarówno

w sposób skuteczny, jak i dostosowany do sytuacji ze względu na ...